व्हायरल व्हिडिओतील भाजीपाला ताजा आणि टवटवीत कसा दिसतो? जाणून घ्या सत्य!

सोशल मीडियावर एक व्हिडीओ जोरदार व्हायरल होतोय. व्हिडिओमध्ये एका टोपल्यातल्या फेसाळलेल्या पाण्यात सुकलेला भाजीपाला टाकला असता, तो ताजातवाना होताना बघायला मिळतंय. व्हिडिओसोबत दावा केला जातोय की व्यापाऱ्यांकडून बाजारात विकला जाणारा भाजीपाला अशा प्रकारच्या केमिकलचा वापर करून ताजा आणि टवटवीत ठेवला जातो. तेव्हा व्यापाऱ्यांकडून विचारपूर्वक भाजीपाला खरेदी करा.

फेसबुक आणि व्हॉट्सऍपवर अक्षरशः या व्हायरल दाव्यांनी धुमाकूळ घातला आहे. निलेश मालानी, राजेंद्र काळे, विजय चौधरी, शिरीष लांडगे, अमर हबीब आणि प्रशांत गावडे यांसारख्या ‘चेकपोस्ट मराठी’च्या वाचकांनी आम्हाला हा व्हिडीओ फॉरवर्ड करून त्याची सत्यता पडताळण्याची विनंती केली.

पडताळणी:

• व्हॉटसअपवर व्हायरल होणाऱ्या व्हिडिओची सत्यता पडताळण्यासाठी संशोधन सुरु केलं असता सर्वप्रथम आम्हाला सोशल मीडियावरच संतोष शिरसाट यांच्या नावाने एक मेसेज मिळाला.

• शिरसाट यांनी व्हायरल व्हिडिओच्या संदर्भाने जी माहिती दिली त्यानुसार सदर व्हिडीओ राजू बागुल या कृषी उत्पादनांची मार्केटिंग करणाऱ्या व्यक्तीने शेतकऱ्यांना कंपनीचे प्रोडक्ट किती दमदार आहे हे दाखविण्याच्या हेतूने केला होता.

• ‘सदर व्हिडिओतील प्रोडक्टचे नाव ACTIVE असून ते केमिकल विरहित सिलिकॉन बेस नॉन आयोनिक स्टिकर आहे. save eco organic या कंपनीकडून या प्रोडक्टची निर्मिती केली जात असून कंपनी केवळ ऑरगॅनिक प्रोडक्टची निर्मिती करते. प्रोडक्ट केमिकल नसल्याने ते हानिकारक नाही.’ असे त्यांनी लिहिले होते.

• मिळालेल्या माहितीची खातरजमा करण्यासाठी आम्ही सदर प्रोडक्टविषयी अधिक माहिती मिळवायचा प्रयत्न केला. सर्वप्रथम तर आम्ही ‘सेव्ह इको ऑरगॅनिक’च्या वेबसाईटला भेट दिली. कंपनीच्या प्रोडक्टच्या यादीत आम्हाला ACTIVE+ हे प्रोडक्ट बघायला मिळाले.

• ACTIVE+ एक सर्फॅक्टंट आहे. सर्फॅक्टंट म्हणजे असा पदार्थ जो पाण्यात मिसळल्यावर जे द्रावण तयार होते, ते वेगवेगळ्या प्रकारच्या पृष्ठभागांवर सहजरित्या पसरते. म्हणजेच वनस्पतीच्या पानावर तणनाशक किंवा कीटकनाशकाची फवारणी करताना फवारणीच्या द्रावणामध्ये सर्फॅक्टंटचा वापर केल्यास फवारणी द्रावण पानावर अधिक चांगल्या प्रकारे पसरण्यास मदत होते.  

• बऱ्याच वेळा शेतामध्ये फवारणी केली जाते आणि त्यानंतर लगेच पाऊस पडतो. पाऊस पडल्यावर फवारणी धुतली जाण्याची भीती असते. मात्र फवारणीच्या वेळी सर्फॅक्टंटचा वापर केलेला असेल तर फवारणीनंतर लगेच पाऊस पडला तरी पुन्हा फवारणीची आवश्यकता नाही. कारण सर्फॅक्टंटमुळे पानांवर फवारण्यात आलेली औषधी पानावर चिटकून राहण्यास मदत होते आणि फवारणी धुतली जात नाही. 

• ज्या कीटकनाशकाची अथवा तणनाशकाची फवारणी करायची आहे, ते पाण्यात व्यवस्थितरित्या मिसळण्यासाठी देखील सर्फॅक्टंट उपयोगी ठरते. शिवाय फवारणीपूर्वी सर्फॅक्टंट पाण्यात मिसळल्यास पानावर औषधी चांगल्या प्रकारे पसरते. वनस्पतीच्या पानांवर पडलेला प्रत्येक थेंब पानावर व्यवस्थितरीत्या पसरवण्याचे काम सर्फॅक्टंट करते. त्यामुळे पाने कुठेही कोरडी न राहता चांगल्या प्रकारे भिजतात. शिवाय वनस्पतीमध्ये पोषक द्रव्ये चांगल्या प्रकारे शोषले जातात.

• संतोष शिरसाट यांच्या माहितीप्रमाणे ‘Active +’ हे प्रॉडक्ट ‘नॉन आयोनिक’ आहे. असे असू शकते का यासाठी आम्ही पडताळा केला असता जागतिक बाजारातही असे विविध कंपन्यांचे Activator उपलब्ध असून त्यात प्रती लिटर ९०० ग्राम नॉन आयोनिक सर्फॅक्टंट टाकले जाते. ‘सायन्सडायरेक्ट‘नुसार नॉन-आयोनिक सर्फॅक्टंट विषारी नसतात.

• पडताळणी दरम्यान आम्हाला save eco organic च्या युट्युब चॅनेलवर ACTIVE+ विषयीचा डेमो व्हिडीओ बघायला मिळाला. या व्हिडिओमध्ये देखील व्हायरल व्हिडिओतल्या प्रमाणेच वनस्पती अगदी ताजी होताना बघायला मिळतेय. व्हिडिओतच्या खाली दिलेल्या कृषीतज्ञ श्रीकृष्ण गायकवाड यांच्याशी आम्ही संपर्क साधला.

• या व्हिडीओत दिसणारी व्यक्ती अरुण सूर्यवंशी आहे. त्यांच्याशीही आम्ही संवाद साधला दोहोंच्या बोलण्यातून असे समजले की ‘Active+’ हे प्रॉडक्ट १००% organic म्हणजेच सेंद्रिय आहे. तसेच त्यांनी ते ‘residue free’ असल्याचं सांगितलं.

• ‘फायनान्शियल एक्स्प्रेस‘नुसार ‘residue free’ म्हणजे अगदीच १०० टक्के केमिकलविरहीत आहे असे म्हणता येणार नाही परंतु त्याची मात्रा एवढ्या कमी प्रमाणात असते की त्याने मानवी शरीरास काहीच त्रास होऊ शकणार नाही.

वस्तुस्थिती:

‘चेकपोस्ट मराठी’च्या पडताळणीमध्ये स्पष्ट झाले आहे की सोशल मीडियावरील व्हायरल व्हिडीओसोबत केले जाणारे दावे दिशाभूल करणारे आहे. व्हायरल व्हिडिओत ज्या फेसाळ पाण्यात टाकल्याने भाजीपाला ताजा आणि टवटवीत होताना बघायला मिळतोय, ते फेसाळ पाणी म्हणजे सर्फॅक्टंट मिसळलेले पाणी आहे. बाजारात अनेक वेगवेगळ्या कंपन्यांचे सर्फॅक्टंट उपलब्ध आहेत. फवारणीच्या वेळी फवारणी द्रावणात मिसळल्यास ती उपयुक्त ठरतात.

केवळ प्रॉडक्टच्या डेमोसाठी केलेला तो प्रयोग होता. त्यात वापरलेल्या ते ‘Active+’ च्या अर्धा लिटर बाटलीची किंमत ५७० रुपये आहे. व्यापाऱ्यास भाज्या टवटवीत ठेवण्यासाठी एवढे महाग प्रॉडक्ट वापरणे परवडेल का? हा प्रश्न स्वतःशीच विचारायला हवा. तरीही खबरदारी म्हणून बाजारातून आणलेल्या भाज्या व्यवस्थितपणे धुतल्या शिवाय, स्वच्छ केल्या शिवाय वापरू नयेत एवढे तर आपण करूच शकतो.

हेही वाचा- ‘कोरोनाची लस घेणाऱ्यांचा २ वर्षात होईल मृत्यू’, शास्त्रज्ञाच्या नावे व्हायरल होणारे दावे फेक!